ESD

II. Assimilation ESD

​
Meer informatie over structuur en structuurelementen vind je onder STRUCTUUR​:
“Teachers should guide without dictating, and participate without dominating.” - C.B. Neblette

II.I Concreet

II.I.I. Voorbeelden

​Advies:
​Illustreer de leerinhouden geregeld met voorbeelden om het leerproces uit te voeren en te reguleren. Deze kunnen terloops ingevlochten worden of meer expliciet opgenomen worden. Via voorbeelden kan je:

  • de betekenis van de begrippen aanschouwelijk maken.
  • De relevantie van de theorie voor de praktijk verduidelijken.
  • Verbanden tussen verschillende concepten leggen.
  • Kennis toepassen.
  • Het begrip van de leerinhouden controleren en de motivatie van studenten opwekken.
 
In een aantal situaties is het bijzonder waardevol om voorbeelden op te nemen, namelijk:
​
  • bij het uitleggen van een moeilijk concept of principe.
  • Bij het verduidelijken van een begrip dat essentieel is voor het kennisdomein.
  • Bij begrippen waarover misconceptie bestaat.
  • Bij het introduceren van begrippen die met elkaar contrasteren of elkaar overlappen (bijv. discriminatie, racisme, etnocentrisme, ...).
  • Bij studiemateriaal voor begeleide zelfstudie. De voorbeelden die de student normaliter tijdens de les krijgt moet een student in begeleide zelfstudie missen, terwijl die vaak essentieel zijn om een redenering te kunnen begrijpen.
Tijdens het uitleggen van begrippen a.d.h.v. voorbeelden leg je ook best de essentiële kenmerken van het achterliggende concept uit. Bijvoorbeeld:
Zonder voorbeeld Zinvolle voorbeelden
Interferentie treedt op als iets wat vroeger prima geleerd was, niet meer toegepast kan worden onder invloed van een in een later stadium geleerde activiteit die concurrerend is met het eerder geleerde. Interferentie treedt bijvoorbeeld op in volgende situatie. Iemand heeft thuis een Opel Astra, huurt daarna tijdens zijn vakantie twee weken een Japanse auto en kan bij terugkeer zijn eigen Opel Astra niet meer in de achteruitversnelling krijgen.
Uilen leven van kleine zoogdieren. Uilen leven van kleine zoogdieren, zoals veldmuisjes en jonge konijntjes.
​Argumentatie:
In de constructivistische visie op leren is een belangrijke rol weggelegd voor de context van leren (situated learning). Leren zal m.a.w. betekenisvoller verlopen wanneer studenten in authentieke en/of realistische leercontexten worden geplaatst. Dit is echter niet mogelijk voor alle leerinhouden. Het is ook belangrijk om kennis toe te kunnen passen in een verscheidenheid aan contexten. Voorbeelden maken het studiemateriaal ook meer leesbaar en verhogen de concentratie. De student vindt door voorbeelden ankerpunten in zijn voorkennis waaraan hij de nieuwe informatie kan ophangen.

II.I.II Zinvolle afsluiting, samenvattingen

Advies:
Geef op het einde een synthese van de aangeboden leerinhouden om het leerproces te reguleren. Dit hoeft niet noodzakelijk via een samenvatting, een variatie aan vormen is ook mogelijk.
​
  • Samenvatting. Uitgeschreven weergave van de kernboodschappen zoals ze voordien werden besproken.
  • Overzichtschema. Schematische opsomming van de kernpunten en de verbanden tussen de kernboodschappen.
  • Parafrasering. Weergave van de kernboodschappen in andere woorden of vanuit een andere invalshoek.
  • Overzichtcasus bij praktijkgerichte opleidingen. Weergave van de kernboodschappen in een toepassingscontext of praktijkperspectief.
 
Een integrerende synthese is best niet te gedetailleerd, verwijst naar kapstokken waaraan de kennis opgehangen kan worden en herhaald niet enkel losse weetjes en begrippen. Indien de student bepaalde zaken moet memoriseren die verspreid aan bod komen doorheen de cursus, kan het handig zijn om op het einde een lijst van leerpunten op te nemen die de student moet onthouden. Gaandeweg kan je aan studenten vragen om zelf een zinvolle afsluiting te maken als leeractiviteit.
​Argumentatie:
Leerinhouden worden vaak stapsgewijs gepresenteerd in de cursus. Een student heeft na het doornemen van cursusdelen behoefte aan een overzicht over en samenhang tussen de aangeboden leerinhouden. Daarbij kan de praktijkrelevantie van de leerinhouden extra benadrukt worden.
Afbeelding: Geraadpleegd op 9 november 2016 via http://cepatoolkit.blogspot.be/2010_08_01_archive.html

II.I.III Complementaire (ICT-)hulpmiddelen

​Advies:
Digitale hulpmiddelen blijven didactische instrumenten waarbij de keuzes, die de docent maakt om een bepaald hulpmiddel in te zetten en de wijze waarop hij dat gebruikt en invult, cruciaal zijn voor het goed functioneren van dit ondersteunend materiaal (bijv. SoftChalkLessonBuilder, Hot Potatoes, Q-Port, Dileahs, Mindmaps tools, Articulatie, EasyResize, Gimp, YouTube, CoWeb, enz.).
Argumentatie:
Omdat we bij het uitwerken van het studiemateriaal oog hebben voor de verschillende leerstijlen van studenten, zorgen we voor afwisseling in het leermateriaal. Op die manier kunnen studenten de leerstof op verschillende manieren actief verwerken, naargelang hun leerstijl of voorkeurstijl.
Inspiratie nodig? Neem zeker een kijkje op www.onderwijstools.be!

II.I.IV Illustraties

Advies:
Voeg geregeld een illustratie in of een niet-tekstueel element zoals een foto, tekening, grafiek, schema of tabel. Kies illustraties die rechtstreeks bijdragen tot het leerproces van de student (instructieve illustraties). Er gelden een aantal algemene regels voor illustraties:
​
  • Zorg ervoor dat de illustratie geschikt is voor de doelgroep.
  • Gebruik niet te veel illustraties, maximum één per pagina.
  • Plaats de illustratie zo dicht mogelijk bij het tekstdeel waarmee het gecombineerd moet worden.
  • Kondig elke illustratie aan in het voorafgaande tekstdeel en oriënteer de student op de inhoud van de illustratie.
  • Het is ook beter als de tekst intact blijft en de figuur bijvoorbeeld naast, onder of boven de tekst wordt geplaatst.
  • Geef elke illustratie een nummer en een dekkend bijschrift en/of titel.
  • Hou de illustraties eenvoudig, overzichtelijk en van voldoende kwaliteit. Vermijd kopieën van kopieën, scan de illustraties (best zwart-wit) beter in.
  • Bij studiemateriaal voor begeleide zelfstudie is het belangrijk dat je richtlijnen geeft voor het lezen en interpreteren van tabellen en illustraties.
(Departement Onderwijs en Vorming Vlaamse overheid, 2016)
​Argumentatie:
De belangrijkste functie van illustraties ligt in het gecombineerde effect van zowel een tekstuele als een visuele presentatie van informatie. De student houdt leerinhouden beter vast indien deze op verschillende manieren aangeboden worden. Zeker studenten die eerder visueel zijn ingesteld, zullen meer opsteken van een cursustekst met visuele voorstellingen dan zonder.

II.I.V Studietips

Advies:
Gebruik geregeld studeeraanwijzingen / studietips die de student helpt om de leerinhouden gestructureerd en actief te verwerken en te reguleren.
Voorbeelden van expliciete studeeraanwijzingen of instructies:
​
  • "Lees de volgende tekst en onderstreep de kernwoorden."
  • "Zoek de betekenis van woorden en uitdrukkingen die je niet begrijpt op in een woordenboek, encyclopedie, naslagwerken of het internet."
  • "Maak op deze lege bladzijde een korte samenvatting van het hoofdstuk in tekstvorm of schematisch."

Bied verschillende soorten studeeraanwijzingen aan, zodat studenten met verschillende leerstijlen zich aangesproken voelen. Maak hierbij een onderscheid naargelang het niveau van de studenten. In het begin van hun studie hebben studenten meer nood aan studietips dan op het einde. Van ouderejaars mag je verwachten dat ze de gepaste studiestrategieën kunnen hanteren. Enige begeleiding helpt om hen tot deze graad van zelfstandigheid te brengen. In studiemateriaal voor begeleide zelfstudie zijn studietips zeer belangrijk. Ze helpen studenten om inzicht te verkrijgen in de manier waarop ze de cursus moeten verwerken.
Argumentatie:
Aangezien het in het hoger onderwijs gaat om het verwerken van grote hoeveelheden complexe kennis en vaardigheden, is ‘uit het hoofd leren’ niet meer voldoende als leerstrategie. Door de bovenstaande tips krijgt de student ondersteuning en leert hij/zij hoofd- en bijzaken onderscheiden, verbanden leggen, kennis toepassen, structureren, enz.

​II.II Achtergrondinformatie

Voorbeelden
​Teunissen, F. (1998). Lesgeven op papier: Effectieve leerteksten schrijven. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.
Valcke, M. (2005). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Gent: Academia Press.

Zinvolle afsluiting, samenvattingen
Teunissen, F. (1998). Lesgeven op papier: Effectieve leerteksten schrijven. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.

Complementaire (ICT-)hulpmiddelen
De Zitter, M., Knockaert, J., Sap, H. & Bocklandt, P. (2008). Activerend digitaal begeleid leren. Grasduinen in tools voor lesgeven. Intern Document. Gent: Arteveldehogeschool. 

Illustraties
Teunissen, F. (1998). Lesgeven op papier: Effectieve leerteksten schrijven. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.